غلامرضا ذات‌علیان؛ میترا زارعی‌برزی
چکیده
برای اینکه بتوان به راز خلاقیت ادبی آناتول فرانس در حوزة قصه‌هایش دست یافت، ابتدا باید به شناخت این نویسندة توانا پرداخت. البته آثار او که همچنان سزاوار بازخوانی است با پیش‌داوری‌های بسیاری از نویسندگان ...
بیشتر
برای اینکه بتوان به راز خلاقیت ادبی آناتول فرانس در حوزة قصه‌هایش دست یافت، ابتدا باید به شناخت این نویسندة توانا پرداخت. البته آثار او که همچنان سزاوار بازخوانی است با پیش‌داوری‌های بسیاری از نویسندگان به فراموشی سپرده شده است، ولی چاپ کامل آثار این نویسنده بزرگ در مجموعة پلئیاد و نیز اکران فیلم‌هایی با الهام از آنها سبب می‌شود تا توجة ما دوباره به سوی او سوق داده شود.
برای دوری از اطناب کلام و نیز رعایت اختصار، بررسی در بابِ قصه‌های او را به بخش اول یکی از آثارش با نام کتاب دوست من محدود کرده‌ایم که شش قصه را در بردارد. تمامی این قصه‌ها خاطرات کودکی آناتول فرانس را که در چهارچوب زمان مشخصی نمی‌گنجد، به تصویر می‌کشد. این قصه‌ها که روایتی منفرد هستند و با روایت‌های قبل و بعد از خود پیوستگی ندارند- و شاید این عدم پیوستگی ناشی از فراموشی باشد- فقط بر یک ماجرا و یک واقعه متمرکز شده‌اند. در قصه‌های او با روایت حوادث تخیلی روبرو نیستیم؛ بلکه شاهد رخدادهایی رئالیستی و رگه‌هایی طنزگونه هستیم که راوی-نویسنده پس از گذشت زمانی طولانی آنها را برای ما تعبیر و تفسیر می‌کند. قصه های آناتول فرانس حادثه‌ای را بازگو و سازوکارهای آن حادثه را در طی مسیری کوتاه و دقیق تحلیل می‌کند. این حادثه، گرچه برای خواننده تا حدی شگفت‌انگیز به نظر می‌آید، حاصل تخیل نویسنده نیست؛ بلکه حادثه‌ای است که خود را به روشنی همچون واقعیت به ما می‌نمایاند.
این جُنگِ قصه‌ها ما را منزل به منزل با خود به سفری می‌برد که لحظة روایت آنها، چه از لحاظ زمان و چه از لحاظ مکان، با وقوع حادثه بسیار فاصله دارد. این زمان و مکان بر اساس خاطرات نویسنده که با اندوهی دلنشین رنگ گرفته است، بازسازی می‌شود.
